W Muzeum Narodowym w Krakowie znajdują się obecnie dwie pary skrzydeł należące uprzednio do późnogotyckiego retabulum ołtarzowego zwanego Poliptykiem z Lusiny. Retabulum datowane na okres pomiędzy 1500 r., a 1510 r. składało się z korpusu, dwóch par skrzydeł tworzących trzy odsłony – codzienną, niedzielną i odświętną oraz, zapewne niezachowanych do XIX w., predelli i zwieńczenia. Pomimo braku pewności, czy była to pierwotna forma dzieła, to w takim układzie pentaptyk funkcjonował do czasu II Wojny Światowej. Odsłonę codzienną tworzyły cztery kwatery z malowanymi wizerunkami świętych: św. Stanisławem Biskupem i św. Anną oraz św. Florianem i św. Katarzyną umieszczone na skrzydłach zewnętrznych. Po ich otwarciu ukazywało się osiem malowanych i złoconych kwater odsłony niedzielnej przedstawiających cykl pasyjny, którego oryginalny charakter nie znajduje analogii w malarstwie małopolskim. Na gładkich, złotych tłach zobrazowano kolejno „Modlitwę w Ogrojcu”, „Pojmanie Chrystusa”, „Chrystusa przed Kajfaszem”, „Sąd Piłata”, „Biczowanie”, „Koronowanie cierniem”, „Upadek pod krzyżem” i „Ukrzyżowanie”. Najbardziej reprezentacyjny i zarazem dekoracyjny charakter prezentowała odsłona odświętna. Składały się na nią płaskorzeźbione, złocone i polichromowane płyciny. Korpus ołtarza wypełniało rzadkie przedstawienie „Świętej Rodziny” a dwa skrzydła wewnętrzne cztery kwatery przedstawiające sceny „Zwiastowania” i „Pokłonu Pasterzy” oraz „Śmierci Marii” i scenę „Legendy o św. Teofilu z Adany” udekorowane dodatkowo elementami snycerskimi.

Historia retabulum do połowy XIX w. pozostaje nieznana. Pierwsze wzmianki na jego temat pojawiają się dopiero ok. 1850 r. w związku z ofiarowaniem zabytku przez właścicieli dworu w Lusinie Krakowskiemu Towarzystwu Naukowemu. W pierwszej kolejności zostały przekazane skrzydła zewnętrze, a następnie skrzydła wewnętrzne i szafa ołtarzową. W 1858 r. miała też miejsce pierwsza publiczna prezentacja pentaptyku na „Wystawie Starożytności” skąd pochodzi jego pierwsze zachowane zdjęcie. W 1871 r., po zakończeniu działalności Towarzystwa Naukowego retabulum zostało przekazane Akademii Umiejętności, a później Muzeum Narodowemu w Krakowie, do którego skrzydła zewnętrzne trafiły w depozyt w 1891 r., a korpus i skrzydła wewnętrzne w 1938 r. Stan zachowania wskazywał na konieczność  prac naprawczych. Stąd zgodnie z złożeniami programu konserwatorskiego z 1928 r., o którym nie wiadomo czy został wykonany, planowano przeprowadzić restaurację wewnętrznych skrzydeł i szafy oraz zbudować ramę łączącą wszystkie elementy ze sobą.

Na dalsze losy retabulum wpłynęły wydarzenia II Wojny Światowej oraz polityka niemieckich władz okupacyjnych w Krakowie. Pentaptyk, w którego rzeźbionych  częściach badacze dostrzegli wpływ sztuki Wita Stwosza, został zarekwirowany w 1940 r. i umieszczony w katalogu dzieł zrabowanych pod numerem 247. W całości eksponowano go w 1941 r. na wystawie dzieł Wita Stwosza, po czym w tym samym roku dwie płaskorzeźby z przedstawieniami „Śmierci Marii” i „Legendy Św. Teofila z Adany” z prawego skrzydła na “Altdeutsche Kunst aus Krakau und dem Karpathenland”. Z informacji źródłowych wynika, że pomiędzy wspomnianymi dwiema wystawami części ołtarza zostały poddane restauracji. Nie wiadomo, jednak kiedy retabulum zostało wywiezione z Polski.

Po wojnie odzyskano jedynie dwie pary skrzydeł. Szafa ołtarzowa z wizerunkiem „Świętej Rodziny” oraz płycina ze sceną z legendy o św. Teofilu zostały uznane za zaginione. Informacje o zaginionych fragmentach znajdują się w Katalogu strat wojennych pod numerem 409 (http://www.dzielautracone.gov.pl/katalog-strat-wojennych/obiekt/?obid=409). Po rewindykacji, w latach 1947-1948, wspomniane skrzydła zostały poddane konserwacji. W 1963 r. odnaleziono zdobiące je wcześniej pasy ornamentalne, które zmontowano w całość w 1975 r. Odzyskane i zakonserwowane skrzydła były eksponowane na dwóch wystawach - “Polska sztuka cechowa od XIV do XVIII w.” w Muzeum Narodowym w Krakowie i “Sztuka cenniejsza niż złoto” na Wawelu. Obecnie są one eksponowane w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka, oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie przy ul. Kanoniczej 17.

Od 2018 r., w ramach wewnętrznych projektów Muzeum Narodowego w Krakowie prowadzone są badania technologiczne opisywanych powyżej skrzydeł pod kierunkiem dr Dominiki Tarsińskiej-Petruk oraz we współpracy z Joanną Zwinczak, Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie i Laboratorium Analiz Nieniszczących Obiektów Zabytkowych - Lanboz przy Muzeum Narodowym w Krakowie. Prace te zaowocowały wykonaniem podstawowych badań, których celem było rozpoznanie techniki i technologii dzieła oraz ustalenie jego proweniencji.

W ramach jednorocznego projektu planuje się wykonanie badań uzupełniających, ustalenie chronologii przekształceń w poliptyku, przeprowadzenie konsultacji ze specjalistami w zakresie technologii XV i XVI-wiecznej rzeźby i malowideł, w tym także niemieckich, opracowanie, zredagowanie i przetłumaczenie na język niemiecki i angielski wstępnych wyników prac oraz upublicznienie ich szerokiemu gronu odbiorców na zakładce dedykowanej Poliptykowi dołączonej do strony internetowej Muzeum Narodowego w Krakowie. Zostanie także przeprowadzona weryfikacja i aktualizacja danych w „Katalogu strat wojennych”. Mamy nadzieję, że rozpowszechnienie wiedzy na temat zaginionego zabytku oraz znajomość techniki i technologii przybliżającej jego pierwotny wygląd będzie pomocna w dalszych poszukiwaniach utraconych płaskorzeźb.

Wykonawcy projektu: dr Dominika Tarsińska-Petruk (kierownik), Joanna Zwinczak, Daria Kuzak oraz dr Julio del Hoyo-Meléndez i dr Anna Ryguła (Lanboz MNK).

Na realizację zadań MNK otrzymało dotację z MKiDN w kwocie 25 000 zł.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego, w ramach programu „Badanie polskich strat wojennych”